Japon Estetiğinin Doğuşu: Sonbahar Yaprakları ve Beş Element

Dr. Naoki Yamamoto

白露の色は一つをいかにして秋の木の葉を千々に染むらむ

Shiratsuyu no iro wa hitotsu wo ikanishite aki no konoha wo chiji ni someramu

Tek bir beyaz çiy damlası

sonbahar ağacının yaprağını nasıl da bin bir renge boyayabilir!

Bu şiir sonbahar renklerinin ezici güzelliğini anlatıyor. İlk bakışta beyaz renk, çiyin şeffaflığını ifade ediyor gibi görünebilir, ancak aslında beyaz renk sonbaharın sembolüdür!

Fakat şiirin bir sonraki dizesinde sonbaharın bin bir renkli mevsim olarak tanımlandığını görüyoruz. Tüm bunlar ne anlama geliyor?

Antik Çin'de, zıtlıkların dengesini tanımlayan Yin ve Yang'a ek olarak, evrendeki her şeyin yaşam döngüsünü ve birbiriyle karşılıklı ilişkisini açıklamak için Beş Element adı verilen bir felsefe geliştirilmiştir. Bu Beş Element, mevsimsel değişimlerin, doğal fenomenlerin, politik sistemlerin ve tıp gibi çeşitli alanların ardındaki doğayı, döngüyü ve etkileşimi açıklayan beş kavramdır. Bunlar sadece beş temel unsur değil, aynı zamanda değişimdeki beş hâl, hareket ve süreçtir. Şimdi bu elementleri kısaca açıklayalım:

Ateş: Yazın simgesidir. Parlayan alevi temel alır ve ateşin kavurucu doğasını temsil eder.

Su: Kışın simgesidir. Yaşam pınarı olarak kabul edilen, kaynaktan çıkan suya atıfta bulunur. Rahmin doğasını ve maneviyatı temsil eder.

Ağaç: Baharın simgesidir. Gövdesini kaplayan çiçekleri ve yapraklarıyla, ayakta duran bir ağacı temel alarak, ağacın büyümesini ve gelişmesini temsil eder.

Altın: Sonbaharın simgesidir. Yeryüzünde parlayan mineral ve metallerden yola çıkarak metalin soğuk, katı ve kesin doğasını temsil eder.

Toprak: Mevsim değişiminin sembolüdür. Bitki tomurcuklarının topraktan filizlenmesine dayanarak, her şeyi besleyen ve koruyan doğayı temsil eder.

Beş elementin her birine karşılık gelen bir renk vardır: ateşin rengi kırmızı, suyun rengi siyah, ahşabın (ağacın) rengi yeşil, altın madeninin rengi beyaz ve toprağın rengi altın sarısıdır.

Evet, suyun sembolik rengi siyahtır, beyaz değil.

Antik Çin’e göre, Mevsimlerdeki değişikliklerin beş elementin geçişinden kaynaklandığı düşünülüyordu. Bu yüzden sonbahar, beyazın sembolik renk olduğu altın ve demir elementlerini temsil eder. Sonbaharda yapraklar dökülür, nehirlerdeki su sıcaklığı düşer ve mevsim yerini kışın sert soğuğuna bırakır. Sonbahar, insanları hüzünlendirir.

Ancak bu kadar kasvete rağmen, sonbahar yapraklarının bize sunduğu renk cümbüşü nasıl da güzeldir! Soğukluğu, sertliği ve katılığı temsil eden altın element beyazdan nasıl böyle binlerce renk yaratılabilir? Doğa her zaman harikalarla doludur.

Girişte okuduğunuz şiir oldukça kısadır, ancak Doğu Asya aklının ve Japon duygularının doğa karşısında birbirine karıştığını gösteren güzel bir örnektir.